Anal fissür (anüste çatlak) nedir?

Makatta çatlak veya yırtık ne demektir?

Makatta çatlak yada tıbbi ifadesi ile ‘anal fissür’ anüs (makat) bölgesini örten deride ağrı, makattan kanama ve kaşıntıya yol açan küçük bir yırtık veya çatlaktır. Genelde çatlak (fissür) yüzeyel olarak başlar ve hızla iyileşir. Bazen derinleşip altta yatan makat iç kasına (sfinkter kası) ulaşabilir. Bu durumda hastalık kronik (süreğen) hale gelmiştir. Makat çatlağının (anal fissür) ana nedeni, makat iç kasında (sfinkter kası) direnç artışı (hipertonisite) ve kalınlaşmadır (hipertrofi). Makat iç kası ortalama olarak 2-4 cm uzunluğunda ve 2-3 mm kalınlığındadır. Bazı makat çatlakları kendiliğinden iyileşirken diğerlerinin neden iyileşemediği kesin olarak bilinmemektedir, ancak kabızlık yada ishalin devam etmesinin bu duruma neden olduğu düşünülmektedir. Bunlara ek olarak, her dışkılama sırasında, dışkı buradaki yara ile temas eder ve iyileşmeyi geciktirir. Bu da makat iç kasının (sfinkter) kasılmasına neden olur. Makat iç kasının (sfinkter kası) kasılı kalması veya gevşememesi (anismus durumu) çatlağın (fissür) iyileşmesini engeller. Fissürler çok nadiren iltihabi bir hastalığa neden olurlar.

Fissür triadı ne demektir?

Makatta çatlak makat deliğinin ağzında ve kalın bağırsağın çıkış noktasında olan bir yırtıktır. Kronik makat çatlağı (anal fissür) olan hastalarda sıklıkla ‘fissür triadı’ adı verilen üçlü bir belirti görülür. 1. Makat derisinde bir meme bulunması ki, buna ‘sentinel pile’ veya ‘skin tag’ adı verilir. 2. Kalınlaşmış çatlak kenarlarının tabanında iç makat kasının (internal anal sfinkter) lifleri görülür. 3. Çatlağın üst kenarında büyümüş papilla adı verilen kıl ve ter bezi (hipertrofik papilla) görülür.

Makatta çatlak veya yırtık neden oluşur?

Yoğun kabızlık: Sert, kuru (taş gibi) bir dışkının zorla makattan geçmesi sırasında bu bölgeyi yırtması ile oluşur.

Yoğun ishal

Sürekli dışkı yumuşatıcı (laksatif) kullanımı

Crohn Hastalığı: altta yatan hastalığın tedavisi, genellikle fissürün iyileşmesi ile sonuçlanır.

Doğumlardan sonra, lohusalığın ilk iki ayında görülürler.

Makat yolu ile cinsel temas (arkadan ilişki, anal seks) sonrasında görülürler.

Lösemi hastalığı

Bağışıklık sistemi zayıflaması

Makatta çatlak veya yırtığın belirtileri nelerdir?

Makatta ağrı: Hastalar sıklıkla dışkılama sırasında meydana gelen yanma ya da yırtılma gibi bir his ve şiddetli ağrı tanımlarlar. Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatlerce sürebilir. Ağrı; makat iç kasının (sfinkter kası) kasılmasına (spazm) bağlıdır. Hastalar çoğunlukla ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçabilir ve dışkıyı geciktirmesine bağlı olarak dışkı daha da sertleşir ve buda yırtığın daha da derinleşmesine neden olur. Böylelikle, hasta bir kısır döngü halinde bu yakınmaları yaşar ve şikayetleri giderek daha belirgin hale gelir.

Makatta şişme: Çatlağın dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı gelişebilir. Makat bölgesinin temizliği sırasında hasta tarafından fark edilebilir.

Makattan kanama: Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve hastaların yaklaşık % 70’inde tuvalet kağıdında ve dışkı üzerinde kan görülür. Ancak aynı yakınmalar hemoroid hastalığı ve kalın bağırsak kanserinde de olabildiği bilinmelidir.

Makatta kaşıntı: Makatta çatlak ve yırtığın ardışık olarak iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntı kaşıntıya yol açabilir.

Makat çatlağı (anal fissür) hangi hastalıklarla karışabilir?

Makat çatlağı (anal fissür); basur (hemoroid), makat fistülü, makat apsesi, makat siğili (anal kondilom, kondiloma akuminata), makat sarkması (rektal prolapsus) gibi diğer makat bölgesi rahatsızlıkları ile karışabilir. Makat çatlağının (anal fissür) bir çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) olur. Hastaların büyük bölümü makat çatlağının derideki uzantısını basur (hemoroid) memesi zannederler.

Grucela ve ar. 2010 yılında gerçekleştirdikleri bir çalışmada makat çatlağı tanısında genel uzmanlık dallarından hekimlerin % 50 oranında, genel cerrahi uzmanlarının ise % 70 oranında doğru tanı koyabildiklerini belirlemişlerdir. Bu tür hastalıkların bağırsak cerrahisine yoğunlaşan (kolorektal cerrahi) hekimler tarafından tedavi edilmesinde yarar vardır. Makat çatlağı (anal fissür) tanısının güç olmasının ana nedeni hastaların ağrı nedeniyle makat bölgesini kasmaları ve hekimin anoskop adı verilen makat içini incelemeye yarayan cihazı yerleştirmesinin çoğu vakada mümkün olmamasıdır. Pratikte birçok hastanın hekimin eli ile makat bölgesini açma işlemi sırasında dahi, ciddi bir ağrı ile tepki verdikleri ve bu nedenle bu muayenenin çoğu zaman hakkı ile gerçekleştirilemediği bilinmektedir.

Makatta çatlağı kanser nedeni midir?

Hayır değildir, fakat makatta çatlak veya yırtık hastalığının belirti ve bulguları kalın bağırsak kanserleri ve diğer sindirim sistemi hastalıklarının belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Bundan dolayı şikayetler olduğunda önce bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir. Frisch ve arkadaşlarının 68,549 makat hastası üzerinde yaptıkları araştırmada, makat kanseri sadece 23 hastada (% 0.03 oranında) belirlenmiştir.

AMELİYATSIZ TEDAVİ

Makatta çatlak (anal fissür) için ameliyatsız olarak tedavi yapılabilir mi?

Evet komplike olmayan makatta çatlak veya anal fissür vakalarında ameliyatsız olarak tedavi edilebilir.

Makatta çatlak (anal fissür) ameliyatsız tedavisinde hangi yöntemler kullanılır?

Makatta çatlak veya anal fissür vakalarında:

Diyet düzenlemeleri: posa bırakan gıdalar ve günde 2 Lt gibi su tüketilmesi, acı, ekşi ve baharatlı gıdaların kısıtlanması

Oturma banyosu: sıcak su içinde günde 5-6 kez oturma banyosu yapılması çok yararlıdır. Bazı durumlarda paketlenmiş buz ile ardışık olarak uygulanması, makat bölgesindeki ağrıyı hafifletmekte çok etkilidir.

Dışkı yumuşatıcılar: Dışkı yumuşatıcı ilaçların sert dışkının çatlağı daha fazla tahriş etme etkisini azalttıkları bilinmektedir. Ancak, ishal durumunun da makat çatlağına neden olduğu bilindiğinden, bu tedavi asla gelişigüzel yapılmamalı ve mutlaka doktor kontrolunda uygulanmalıdır.

Kortizonlu kremler: çok yaygın olarak kullanılırlar, bazılarında aneztezik madde de bulunur.

Çinko oksit: bebeklerin pişiklerinde de kullanılan ve makat çatlaklarında çok etkili oldukları bilinen kremlerdir.

Lokal anestezik kremler: bölgesel olarak ağrıyı ve spazmı azaltmaya yararlar.

% 0.2’lik veya % 0.4’lük nitrogliserinli (gliseril trinitrat) krem: ile makattaki çatlak üzerine masaj yapılması: iç makat kasını gevşetme etkisi vardır. Fazla miktarlarda kullanılmamalıdır, çünkü fazla miktarda kullanıldığında tansiyonu düşürerek başağrısı, baş dönmesi ve baygınlık hissi gibi yakınmalar yapabilirler. Uygulama sırasında parmaktan emilme olasılığına karşın eldiven ile uygulama veya kalın bir tahta veya plastik çubuk yardımı ile uygulanması bu yan etkileri azaltabilir.

Kalsiyum kanal blokerleri: Nifedipin ve diltiazem gibi haplar aynı şekilde iç makat kasını gevşeterek çatlağı iyileşmesine katkı sağlayabilirler.

Botulinum toksini (Botoks): iç makat kasında geçici bir felç oluşturarak makattaki çatlağın iyileşmesine katkı sağlarlar.

Çatlağın tekrarlamaması ne önlemler alınabilir?

Kabız olmamak için düzenli sağlıklı besinler tüketilmeli (sebze, meyve ve özellikle baklagiller) ve bol su (günde en az 8-10 bardak) içilmelidir. Bunlara ek olarak yapılacak düzenli spor aktiviteleri (örneğin yürüyüş) önerilebilir. Kahve ve alkol tüketimi azaltılmalıdır. Bu önlemlerle dışkılama alışkanlığı düzenlenebilir. Diyete dikkat edilmediği takdirde, makat çatlağının % 30-70 oranında tekrarladığı bilinmektedir. Ancak, bahsedilen diyete dikkat edildiği takdirde makat çatlağının (anal fissür) nüks etme oranının % 15-20 oranına dek azaltılabildiği bilinmektedir.

İyileşmeyen çatlaklarda tedavi nasıl olur?

Tedaviye cevap vermeyen bir çatlak (anal fissür) iyileşmeyi engelleyen bir nedenin varlığı açısından tekrar incelenmelidir. Makat iç kasında (sfinkter kası) spazm ya da sertleşmiş iyileşme dokusu (nedbe veya skar) varlığı gibi nedenler olabilir. Ağrı ve/veya kanamaya devam eden çatlaklar cerrahi yolla tedavi edilmelidir.

Makat çatlağı tedavi edilmezse ne olur?

Birçok hastanın makat çatlakları ile yaşamlarına devam ettikleri ve gelişigüzel (dost veya eczane tavsiyesi vb.) temin ettikleri krem veya ilaçlarla kendi kendilerine tedavi uyguladıkları bilinen bir gerçektir. Burada ana neden, sorunu önemsememe, doktora muayene olmaktan çekinme (utanma duygusu, mahremiyet vb.) ve bu tür nedenlerdir. Öncelikle, makat çatlağı belirtilerinin hemoroid (basur), makat fistülü (anal fistül, anorektal fistül, perianal fistül), makat apsesi (anal apse, anorektal apse, perianal apse), makat siğili (anal kondilom, kondiloma akuminata), makat kanseri (anal kanser, anüs kanseri), rektal polip, Crohn hastalığı vb. birçok hastalıkla karışabildiği bilindiğinden, bu tür bir tedaviyi hekime danışmadan uygulamak çok sakıncalıdır ve altta yatan hastalığının ilerlemesine yol açabilir. Makat çatlakları hiçbir tedavi uygulanmadığı takdirde kendiliğinden iyileşebilir, ancak büyük olasılıkla sonradan tekrarlar ve bu dönemde çatlak daha kalınlaştığından, hasta ameliyatsız tedavi şansını kaybedebilir.

MAKAT ÇATLAĞI AMELİYATI

Makat çatlağının (anal fissür) ameliyatı öncesinde makat bölgesi lavman ile cerrahi girişime hazırlanır.

1. Fissürektomi: makat çatlağının cerrahi olarak çıkartılmasıdır.

2. Makat genişletilmesi (anal dilatasyon)

Genel anestezi (narkoz) veya belden uyuşturma (spinal anestezi) altında makatın cerrah tarafından genişletilme işlemidir. Geçmişte makat çatlağı (anal fissür) tedavisinde uygulanan tek başına makatın genişletilmesi işlemi veya anal dilatasyonameliyatı % 10-60 gibi nüks oranını getirdiğinden günümüzde dışkı tutma sorunu olabilecek yaşlı veya risk grubundaki hastalarda tercih edilir. Bu teknikte bile cerrahın aşırı genişletme yapmasına bağlı olarak % 12-27 oranında gaz veya dışkı kaçırma sorunu doğabilmektedir.

3. Lateral internal sfinkterotomi (makat iç kasının kesilmesi)

Günümüzde makat çatlağının (anal fissür) cerrahi tedavisinde en yaygın olarak kullanılan teknik lateral internal sfinkterotomidir. Bu tekniğin temeli, makat bölgesinde dirence yol açan makat iç kasının (internal anal sfinkter) cerrah tarafından kesilmesi prensibine dayanır. Ameliyat sıklıkla genel anestezi (narkoz) veya belden uyuşturma (spinal anestezi) altında gerçekleştirilir. Az sayıda cerrahın bu ameliyatı lokal anestezi (sadece makat bölgesinin uyuşturulması işlemi) ile gerçekleştirdiği bilinmektedir, ancak hasta konforu açısından çoğunlukla bu yöntem pek rağbet görmez.

Makat çatlakları ön veya arkada olduklarından lateral internal sfinkterotomi işlemi makatın sağ ve sol yanından makat iç kasına ulaşarak gerçekleştirilir. Lateral internal sfinkterotomi ameliyatı deride yaklaşık 0.5-1 cm’lik bir kesi yapılarak (açık sfinkterotomi) veya deride kesi yapılmadan (kapalı sfinkterotomi) ve sadece makat iç kasına ulaşarakta yapılabilir. Bu girişim ile birlikte bazı cerrahlar çatlak olan bölümüde çıkartırken (fissürektomi) yada elektrokoter adı verilen aletle yakarken, bazıları çatlağı çıkartmadan girişimi gerçekleştirirler. Lateral internal sfinkterotomi ile birlikte çoğunlukla çatlağın çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) da alınır. Lateral internal sfinkterotomi ameliyatında teknik olarak en önemli nokta, makat dış kasının (eksternal anal sfinkter), bu girişim sırasında zarar görmemesidir. Lateral internal sfinkterotomi işlemi sırasında makat dış kasının (eksternal anal sfinkter) hasarlanması dışkı ve gaz tutamama sorununa rastlanır. Ayrıca, ameliyat sırasında makat bölgesine markain, bupivakain gibi bölgesel anestezik maddeler enjekte edilir ve böylelikle ameliyat sonrasında hastanın ağrısı belirgin şekilde azaltılmış olur ve böylelikle ağrı kesici ilaçların gereksiniminde belirgin azalma olmaktadır. Ameliyat akşamında hasta ayağa kaldırılır, oturma banyosu yaptırılır ve yemek verilir. Lateral internal sfinkterotomi sonrasında % 0-15 nüks ve % 0-15 arasında dışkı ve gaz kaçırma komplikasyonu görülür.

Hasta ameliyat sonrasında ne kadar sürede iyileşir?

Ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.

Hasta ortalama 3-4 gün içinde işine geri dönebilir.

Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur.

Makat çatlağı (anal fissür) ameliyatı sonrasında ne tür komplikasyonlar görülebilir?

1. Enfeksiyon: Makat çatlağı anal fissür ameliyatı sonrasında nadiren enfeksiyon görülür. Genelde % 1-2 oranında makat apsesi gelişebildiği bilinmektedir.

2. Gaz ve dışkı kaçırma: Gaz kaçırma, makat çatlağı ameliyatları sonrasında % 12-27 oranında görülürken, dışkı kaçırma veya hafif ıslatma (soiling) ise % 10-15 oranında görülür. Hastaların en çekindikleri komplikasyon doğal olarak budur, zira sosyal bir ortamda iken acilen tuvalete gitme gereksinimine neden olur. Ameliyatın bağırsak cerrahisi (kolorektal cerrahi) üzerine yoğunlaşan bir cerrah tarafından gerçekleştirilmesinin, sonuçları belirgin şekilde iyileştirdiği bilinmektedir.

3. Makat fistülü gelişimi: Ameliyat sırasında bağırsak yüzeyi (mukoza) açılması sonrasında makat fistülü (perianal fistül) gelişir ve hastaların % 1’inden azında görülür.

4. Kanama: ameliyat bölgesinde bir morarma olması çok doğaldır, tedavi gerektirecek düzeyde bir kanama olması çok enderdir.

5. Makat çatlağının tekrarlaması: ameliyat sonrası tekrarlama veya nüks hastaların % 1-6’sında görülür. Makat çatlağı nüks eden hastaların yaklaşık % 50’sinde, Crohn hastalığı adı verilen iltihabi bağırsak hastalığı sorunu olduğu belirlenmiştir.

Makatta çatlak (anal fissür) tedavisini hangi mevsimde yaptırmak avantaj sağlayabilir?

Makatta çatlak veya anal fissür tedavisi sonrasında hekimler sıklıkla makat bölgesine pansuman amacı ile sıcak su içine oturma banyoları önerirler. Oturma banyosu küvet, leğen içinde yapılabilirken, bu amaçla geliştirilmiş gayet pratik klozet içine oturan özel plastik oturma küvetleri bulunmaktadır. Basur (hemoroid), makatta çatlak (anal fissür), makat apsesi (perianal apse) veya makat fistülü (perianal fistül) gibi makat bölgesi ameliyatlarından sonra hastalara önerilen oturma banyosu yerine denizde tuzlu su ile banyo yapmak yara iyileşmesi açısından çok yararlıdır. Ameliyatın pratikte yaz ayında uygulanması halinde uzun süre denizde veya havuzda kalmak, hem hasta konforu, hemde yara iyileşmesi açısından katkı sağlar.

Makatta çatlak (anal fissür) tedavisi ve ameliyatı için hangi bölüme başvurmak gerekir?

Makatta çatlak (anal fissür) tedavisi ve ameliyatlarını Genel Cerrahi Uzmanları yapar.

Kaynak: https://www.doktorsitesi.com’ a Teşekkür Ederiz